Gümrük Vergisi Nedir? Hangi Ürünlere Uygulanır?

Gümrük vergisi, ticareti yapılan ürünlerin ülkeye giriş ve çıkışında belirli şartlarda ödenmesi gereken ve devlet için büyük bir gelir kaynağı olan vergi türüdür.  Teknolojinin de gelişmesiyle beraber e-ticaret ile uğraşan insan sayısındaki artış, internet üzerinden yurt dışı sipariş uygulamalarını da artırmıştır. Bu noktada, e-ticaret ve e-ihracat ile uğraşan kişiler için bu işlemlerin akla getirdiği birçok soru bu yazımızda detaylıca ele alınacaktır. Gümrük vergisinin tanımı, gümrük vergisi çeşitleri, gümrük vergisinin nereye ödeneceği, gümrük vergisinin hesaplaması, gümrük vergisi alınan ürünler belirtilecek, gümrük vergisi muafiyeti açıklanacaktır. 

Gümrük Vergisi Nedir?

Gümrük vergisi, 4458 sayılı Gümrük Kanunu içerisinde tüm ürünler için ayrı ayrı oranlarıyla beraber belirtilmiş olan ve Türkiye'nin yapmış veya yapacak olduğu ithalat ya da ihracat ürünlerinde gümrük sınırında uygulanmakta olan bir vergi uygulamasıdır.  Bu vergi, ürün ya da hizmetin giriş yaptığı ülkeden alınmaktadır. Gümrük vergisi hesaplaması, dikkat edilmesi gereken başlıca kriterler değerlendirilerek yapılır. Bu kriterler ürünün yer aldığı kategori, ürünün içeriği ve ürünün bedelidir. Ürün bedeline göre gümrük vergisi de değişiklik göstermektedir.  

Gümrük Vergisi Çeşitleri Nelerdir? 

Gümrük vergisi, birçok üründen ayrı şekillerde ve şartlarda alınmaktadır. Gümrük vergisi çeşitleri, 13 ayrı başlık altında incelenmektedir. Bunlar; 

• İlave Gümrük Vergisi 
• Katma Değer Vergisi 
• Özel Tüketim Vergisi 
• Dampinge Karşı Vergi- Telafi Edici Vergi  
• Tek ve Maktu Vergi  
• Sübvansiyona Karşı Telafi Edici Vergi  
• Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu  
• Tütün Fonu  
• Toplu Konut Fonu  
• Çevre Katkı Payı  
• TRT Bandrol Ücreti  
• Ek Mali Yükümlülük  
• Ek Fon'dur. 

1)İlave Gümrük Vergisi 

İlave gümrük vergisi, ithal edilecek olan ürünlerden alınmakta olan gümrük vergisine ek olarak alınacak olan vergidir. Ortaya çıkmasındaki en büyük etken düşük fiyatlı yabancı ürünlerin iç piyasayı doldurarak yerli üreticileri zor durumda bırakmasını engellemek ve onları korumaktır. Düzenlenmesi Bakanlar Kurulu tarafından yapılmaktadır. İlave gümrük vergisi alınan bazı ürünler aşağıda listelenmiştir. 

• Tekstil ve hazır giyim ürünleri 
• Mobilya 
• Halı 
• El aletleri 

2)Katma Değer Vergisi  

Katma değer vergisi, vergimükelleflerininyaratmış oldukları katma değer üzerinden düzenli ve aylık olarak ödedikleri vergidir. Bir ürünün veya verilmiş olan hizmetin alıcısına ulaşıncaya kadar geçmiş zamandaki değer artışı olarak da tanımlanmaktadır. KDV hesaplanması ise 'satılan mal/hizmet bedelleri alınan mal/hizmet bedelleri' olarak yapılmaktadır. KDV, yapılan sözleşme ve senetlerde %18 oranında uygulanırken, 18 Şubat 2022 itibariyle pirinç, makarna, et, balık, süt ve süt ürünleri, peynir vb. temel gıda maddelerindeki KDV oranı ise %8'den%1'e düşürülmüştür. 

3)Özel Tüketim Vergisi  

Özel tüketim vergisi; lüks araçlar, beyaz eşya, alkol, sigara, akaryakıt, mücevher, kürk vb. ürünlerden alınmakta olan harcama vergisidir. Ürünün ithal edilmesi veya üretilen ürünün ilk alıcısına tesliminden yola çıkarak ÖTV ortaya çıkmıştır. Yukarıda belirtilmiş olan lüks ürünlerin, çevreye ve sağlığa zararlı olan maddelerin tüketiminden caydırma amaçlanmaktadır. ÖTV, devlet hazinesinin en önemli ve büyük gelir kaynaklarından biridir.  

4)Dampinge Karşı Vergi- Telafi Edici Vergi 

Damping, Türkiye'ye ihraç amacıyla satılmış olan ürün için ödenmiş olan veya ödenmesi gereken fiyatın, benzer ürünün normal değerinin altında olmasını ifade etmektedir. Bir ürünün yurt dışında yurt içinde satılıyor olduğu fiyattan daha ucuza satılması olarak da geçmektedir. Dampinge karşı verginin ortaya çıkma amacı, rekabetin neden olduğu piyasa dengelerinin bozulmasının önüne geçmektir. İthalatın yerli üretime zarar vermesi engellenmek istenmiştir. Ticareti yapılacak olan ürünün ise tarifesinin, menşeinin, ticari mal tanımının ve üretici veya ihracatçı firmasının bilinmesi ise ürünün dampinge karşı olan vergiye tabii olup olmadığının bilinmesi için yeterlidir.  

5)Tek ve Maktu Vergi 

Tek ve maktu vergi, kişisel eşya listesinde bakanlık tarafından belirtilmiş olan eşyalar dışındaki eşyalar için; 2022 yılının vergi oranları baz alınarak her bir yolcunun yurt dışından getirmiş olduğu ve toplam değeri 430 Euro-1500 Avro arasında olan eşya için alınan vergidir. Bu limit 15 yaş ve altındaki yolcu için 150 Euro'dur. Gelen eşyanın brüt ağırlığının ise 30 kiloyu geçmemesi gerekmektedir. Bu vergi oranları ülkeye getirilmek istenen ürünün: 

1)AB ülkelerinden doğrudan gelmesi durumunda %18 

2)Diğer ülkelerden gelmesi durumunda %20 

ÖTV Kanununa ekli (IV) sayılı listede yer alan eşya olması durumunda, yukarıdaki oranlara ilave %20 olarak uygulanmaktadır. 

6)Sübvansiyona Karşı Telafi Edici Vergi 

Sübvansiyon veya bir diğer adıyla destekleme, devletin kişilere ya da kurumlara mal, para veya hizmet şeklinde yaptığı karşılıksız yardımlardır. Dolaylı ve dolaysız yollarla sübvansiyon yapılması mümkündür, sübvansiyona karşı telafi edici vergi de oluşan sübvansiyonu dengelemek amacıyla oluşturulmuştur. 

7)Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu 

Kaynak kullanımını destekleme fonu, gerçek veya tüzel kişi ayırt edilmeksizin kullanılmış olan krediler ve vadeli ithalatlar üzerinden alınan fondur. Kaynak kullanımını destekleme fonu üzerinden yapılan kesintiler, devlete gelir kaynağı olarak işlem görmektedir. Kaynak kullanımını destekleme fonunun kullanılabildiği alanlar yurt içi bankalar veya finans şirketlerinden kullanılmış olan tüketici kredileri olduğu gibi, Türkiye'de ikamet etmekte olan yabancı uyruklu kişilerin yurt dışından sağladıkları krediler üzerinde de kullanılabilmektedir. Vadeli ithalat işlemleri de kaynak kullanımını destekleme fonuna tabii tutulmaktadır. Bankalar, finansman hizmeti sunan şirketler ve vadeli ithalat yapan kişiler kaynak kullanımını destekleme fonuna mükelleftir. 

8)Tütün Fonu 

Tütün fonu, yerli tütünün desteklenmesi amacıyla 1986 yılında kurulmuş olan bir fondur. Tütün ekiminin iyileştirilmesi ve geliştirilmesi amaçlanmıştır. Tütün ekicilerin gerekli desteği ve eğitimi alması hedeflenmiştir. Bunların yanı sıra yurt dışından Türk tütününden sigara üreten fabrikalar kurulmuş, tekel modernleştirilmiş ve özelleştirilmiş, Türkiye’de üretilen sigara ihracatı desteklenmiştir. Tütün fonu, uluslararası alanda faaliyet gösteren sigara üreticileri için Türk sigara pazarına hâkim olunmasının önünde bir engel olarak görülmüştür. Kademeli olarak fon değerleri değiştirilmiştir ve 2019 yılında tütün fonu tamamen kaldırılmıştır. 

9)Toplu Konut Fonu 

Toplu konut fonu, dış ticaretin ülke ekonomisinin lehine olacak şekilde düzenlenmesi amacıyla ithalat, ihracat ve diğer ticaret işlemleri üzerinden vergi ve benzer yükümlülükler dışında getirilen ek mali yükümlülüklerdir. Yerli üreticinin korunması ve ithalat sırasında kaybedilecek olan vergilerin kaybının önlenmesini amaçlar. 

10)Çevre Katkı Payı 

Çevre katkı payı, çevre kirliliğinin önlenmesi için bakanlık tarafından belirlenmiş olan ürünlerden alınmakta olan vergidir. 

11)TRT Bandrol Ücreti 

TRT bandrol ücreti, satılmış olan her ürünün denetimli ve kontrol edilmiş olduğunu belirten, verginin devlet tarafından alındığını gösteren ve satılan ürünlerin üzerine konulmuş olan etiket olarak adlandırılmaktadır. TRT bandrol ücretleri, TRT yayını kullanan radyo, televizyon, video gibi cihazlar için alınmaktadır. İthal ürün alımında bu ürünleri kullanan herkes bandrol almak zorundadır. 

12)Ek Mali Yükümlülük 

Ek mali yükümlülük, ithalat veya ihracat işlemlerine uygulanan bütün vergi, harç ve resim gibi mali yükümlülüklere ek olarak alınmakta olan fon, kesinti, vergi ya da paylardır. AB ülkesi olmayan ülkelerde üretilmiş olan ve AB ülkeleri aracılığıyla ithalatı gerçekleştirilen ürünlerde yaşanması olası olan vergi açıklarını ortadan kaldırmak için oluşturulmuştur.  

Gümrük Vergisi Nereye Ödenir? 

Gümrük tebliğine bağlı olan vergiler, tebliğ numarası tutularak tebliğin ait olduğu Gümrük Saymanlık Müdürlüğü'ne veya yetki verilmiş olan anlaşmalı kamu bankalarına (Ziraat Bankası, Ziraat Katılım Bankası, Vakıfbank, Vakıf Katılım Bankası, Halkbank ve Emlak Katılım Bankası) ödenebilmektedir. 

Banka ödemelerinden ayrı tutulan posta ve hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen gönderilere ait olan vergiler ise Gümrük Genel Tebliği’ne göre gönderiyi getiren operatöre ödenebilmektedir. 

Gümrük Vergisi Nasıl Hesaplanır? Gümrük Vergisi Oranları Nedir?

Gümrük vergisi ücretlendirmelerinin birçok kıstası vardır. Bunlardan biri, gümrük vergisinin, ticari işlemlerin yapılmış olduğu tarihte hangi oran yürürlükte ise, o gümrük tarifesine göre yapılmasıdır. Gümrük vergisi hesaplanması, 'İthalatta CIF Kıymet (Eşya Bedeli + Uluslararası taşıma ücreti) + Sigorta)' üzerinden hesaplanmaktadır. 

Gümrük vergisi oranları ise 1 Mayıs 2022 yılından itibaren uygulanmakta olan gümrük vergisi oranlarına göre AB ülkesi olmayan ülkelerden değeri 150 Euro ve altı olan ürünler için %30'dur.  AB ülkelerinden gelen ürünün ise direkt ülkeye girmesi halinde bu oran %18 olmaktadır.  Bu durumda, ülkeye 1000 Türk lirası değerinde kozmetik ürünü sokmak isteyen bir kişi bu ürünü direkt olarak AB ülkelerinden getiriyorsa ödemesi gereken tutar 180 Türk lirası gümrük vergisi, 80 kuruş damga vergisi ve 12 Türk lirası gümrüğe sunma ücreti olmak üzere toplam 192.80 Türk lirasıdır. 

Getirilecek olan ürün AB ülkelerinden gelmiyorsa, 1000 Türk lirası değerindeki bir ürün için ödenmesi gereken gümrük vergisi tutarı 300 Türk lirası, damga vergisi 80 kuruş, gümrüğe sunma ücreti ise 12 Türk lirası olmaktadır. Kitap veya benzeri basılı yayınlar içinse gümrük vergisi alınmamaktadır.  

Hangi Ürünlerden Gümrük Vergisi Alınır? 

Gümrük vergisi alınmakta olan ürünler oldukça çeşitlidir. Gümrük vergisi alınan tüm ürünler aşağıda listelenmiştir

• Bilgisayar
• Cep telefonu
• Fotokopi baskı ve yazı kağıtları
• Projeksiyon makinesi
• Baskül
• Termometre
• Plastikler
• PVC kaplamalar
• İnşaat malzemeleri
• Kozmetik ürünler
• Bitkisel maddeler
• Makaralar
• Seramik inşaat tuğlası
• Demir
• Alüminyum
• Süt sağma makinesi
• Alkol ürünleri
• Meyve suları
• Su jeti makinesi
• Otomobiller
• Dikiş makinesi
• Banknot sayma makinesi
• Gaz alarmı cihazları
• Kontak lensler

Gümrük Vergi Muafiyeti Nedir? 

Gümrük vergi muafiyeti, aktarmalı ulaşım sağlayan yolcular hariç olmak üzere, yolcu ile gelen ve serbest dolaşıma sokulan ticari değer bulundurmayan nitelikteki  kişisel kullanım ve ailevi kullanıma mahsus veya hediye edilmek üzere getirilen eşyaya uygulanan muafiyettir. Muafiyet, dışarıdan ülkeye giren her bir kişi için toplam gerçek değeri 430 Euro'yu geçmeyen eşya için uygulanmaktadır.

Eğer siz de e-ticaret dolayısıyla e-ihracata adım atacaklardansanız ama nereden başlamanız gerektiğini bilmeyenlerdenseniz, OPLOG e-kitap tam da size göre! E-ihracat nedir,  e-ihracatın avantajları ve dezavantajları nelerdir, e-ihracatta operasyon yönetimi nasıl yapılır, klasik ihracat ve e-ihracat arasındaki farklar nelerdir gibi soruların cevaplarını bulabileceğiniz e-kitap'a siz de tek tıklamayla ulaşabilirsiniz!